De kniemoord van George Floyd leidde in de VS maar ook in andere landen tot massale demonstraties. Ook in Nederland was de opkomst overweldigend. Deze overweldigende opkomst zowel in de VS als in Nederland heeft mijns inziens veel te maken met de schouderophalende reactie van president Trump op de reeks politiemoorden. Ook hier heerst woede over en angst voor de opkomst in Nederland en andere Europese landen van extreemrechtse populistische bewegingen die racisme en uitsluiting van etnische minderheden en/of politieke tegenstanders bagatelliseren, relativeren of zelfs rechtvaardigen.

Dat er in Nederland, nog los van die populistische partijen. Al decennialang sprake is van discriminatie van zwarte minderheden konden velen, met name de ouderen maar moeilijk erkennen. Vooral het woord racisme viel verkeerd. Nederland racistisch? Racisme zo werd bij herhaling door Links en door sociaalliberaal Rechts betoogt “dat is Hitler, dat is apartheid in Zuid-Afrika en dat is onderdrukking van zwarten in de VS. Wij Nederlanders stonden achter Nelson Mandela en Martin Luther King hoe kunnen wij nou racistisch zijn? Nou ja een paar malloten als Janmaat en Wilders waren dat natuurlijk maar wij?“

In de jaren zeventig en tachtig was er wellicht minder sprake van racisme maar onder invloed van populisten, met name Baudet die pleit voor een blank Nederland is openlijke racisme, ondanks links liberaal verzet, sterk toegenomen.

In het voetspoor van dit openlijke racisme is ook de meer subtiele discriminatie bij de toekenning van huisvesting, bij sollicitaties en bij Cito toetsen, toegenomen. Door progressieve kringen werd dit echter ervaren als betreurenswaardig maar niet te vergelijken met toestanden in andere landen. In Amsterdam noemen ze dat een JIJ BAK. Iemand verwerpt een verwijt en als bewijs van zijn onschuld wijst hij naar iemand anders die veel ergere dingen op zijn geweten heeft. Tot in activistische kringen was die JIJ BAK niet ongewoon en ook ik heb mij wel eens betrapt op het gebruik van de JIJ BAK.

Natuurlijk steekt de situatie in Nederland gunstig af tegenover de VS, maar degenen hier die lijden onder discriminatie hebben daar geen boodschap aan. Zij leven Hier en Nu en eisen terecht, los van wat er in de VS en andere delen van de wereld gebeurt, een gelijkwaardige behandeling. De tweede en derde generatie zwarte jongeren die ondertussen in aantal zijn gegroeid, zijn zich bewust van hun rechten en hebben zich ontworsteld aan het ‘dankbaarheidsgevoel ‘van hun vaders en grootvaders. Bij de demonstraties zie je ook veel witte jongeren, dezelfde die massaal aanwezig waren bij klimaatacties. Zij ervaren discriminatie en racisme in welke vorm dan ook alsmede uitbuiting van arbeiders wereldwijd en de milieu en klimaatproblemen als evenveel tekenen van een cultuur die eenzijdig gericht is op het vergaren van winst voor een kleine groep.

Die bewuste houding van zwarte en witte jongeren is hoopvol en verheugend en werkt nu al zichtbaar door op de publieke opinie. In talkshows en in de pers wordt thans ,in reactie op de demonstraties, al minder gepraat en geschreven over een zwart probleem of een zwart-wit probleem maar meer als een probleem wat ons allen aangaat en waar we alleen gezamenlijk uit kunnen komen.

Hopelijk zullen deze discussies, ook als de stilte is teruggekeerd, leiden tot een handzaam perspectief waar we inderdaad met zijn allen aan kunnen werken.

hansbeerends@planet.nl