VAN WANTROUWEN TOT BEDREIGING
Onder deze titel belegde de Universiteit van Amsterdam op 13 en 20 september een openbare studieavond. Wetenschappers blijken bij het uitoefenen van hun vak steeds meer bedreigd te worden als zij een standpunt innemen wat niet overeenkomt met een deel van de samenleving. Het gaat dan vooral om standpunten die bevestigen dat Corona bestaat, dat vaccineren een goede zaak is en dat er wel degelijk een klimaat en een stikstofprobleem bestaat. Mensen die deze problemen het liefst ontkennen of sterk relativeren kunnen dan zo razend worden dat ze de betreffende wetenschappers, veelal via social media, bedreigen met mishandeling, ontvoering en als het om vrouwen gaat verkrachting. Het gaat overigens niet alleen om wetenschappers, ook journalisten, bestuurders en politici die ‘onwelgevallige‘ standpunten innemen worden bedreigd.
De vraag is waar komt deze agressie vandaan? Kritiek is van alle tijden – en daar is niets verkeerd aan maar dit gaat verder. Kritiek verwordt tot fanatiek, rancuneus en extreem wantrouwen naar iedereen, die in de ogen van een kleine maar spraakmakende groep, tot de zogeheten ‘alles regelende en manipulerende ‘ elite behoort. Thans zie je dit wantrouwen met name bij de Corona-ontkenners en klimaatsceptici. De voedingsbodem van deze mentaliteit is echter veel breder en wordt veroorzaakt door een reeks schandalen en misstanden van de afgelopen 20 jaar. Ik noem de toeslagenaffaire, de woningnood, de toenemende inkomenskloof, het landbouw-stikstofprobleem – liegende managers en weinig daadkrachtige politici in een machteloos gemaakt parlement.
Al deze problemen zouden opgelost kunnen worden door wetten te veranderen maar de zich ‘terugtrekkende overheid‘ vond dat sociaaleconomische problemen vanzelf opgelost zouden worden door de vrije markt. Vanuit die visie werden problemen vooruitgeschoven of volkomen genegeerd. Het resultaat was een sterke afname in vertrouwen naar bestuurders, media en de wetenschap. (van 71 % vertrouwen in 2000 tot 31 % nu – Sociaal Cultureel Planbureau). Triest genoeg moeten de goeden hierbij onder de kwaden lijden. Niet sommige individuen maar de hele groep van wetenschappers, journalisten en bestuurders zijn in de ogen van Corona, klimaat en stikstofontkenners per definitie leugenachtig. Een kritische, ja een zeer kritische houding zou gezien alle misstanden volkomen terecht zijn. Een degelijke kritische houding wordt echter steeds meer opzij geschoven door extreem rechtse partijen die gezien de meegedragen vlaggen en symbolen bij veel demonstraties de boventoon voeren.
Het vertrouwen in de overheid en gekoppeld daaraan wetenschap en media zou hersteld kunnen worden als de overheid de daadkracht die zij nu vertoond bij het bestrijden van een negatieve zaak als Corona ook zou gebruiken bij het bevorderen van positieve zaken zoals een beter milieu, sterke vermindering van opwarming aarde, huisvesting voor iedereen, einde wantrouwige inspectiehouding naar bijstandstrekkers en meer democratie voor iedereen. Geen gemakkelijke taak maar bij het loslaten van het vrije marktprincipe als enig bepalend uitgangspunt moet dit te doen zijn .
