JONGEREN VOOR DE WERELDWINKEL ?
Op de ontmoetingsdag van wereldwinkels op zaterdag 12 november 2022, waar wereldwinkels van diverse koepels en regionale verbanden aanwezig waren, werd op de eindzitting door Kathleen Ferrier aan allen gevraagd welke problemen het meest besproken waren? Niet onverwacht bleek dat het verloop van de oudere vrijwilliger en het gebrek aan jongere. Welke interesses hebben jongeren en met welke problemen kampen ze? Dat was vervolgens de discussievraag en, met name belangrijk, hoe krijgen we ze naar de winkel? Met die vraag gingen we naar huis, hopend, zo eindigde Kathleen, dat we al denkend tot een conclusie kwamen.
Nou was en ben ik één van die denkers en hierbij is mijn antwoord:
Op de eindzitting kwam al naar voren dat klimaat een nijpend probleem is. Elke twintiger en dertiger realiseert zich dat er een grote kans is dat hij of zij over twintig jaar, als ze net een gezin hebben en een begin van een loopbaan, ze dan te maken krijgen met een levensbedreigend klimaatprobleem. Verder kwam nog aan de orde gebrek aan huisvesting, de groeiende kloof tussen rijk en arm, eenzaamheid en het gebrek aan zingeving. Die laatste twee punten werden wel genoemd maar er was geen tijd meer om daar uitgebreid op in te gaan. Reden waarom ik, nu ik wel tijd heb daar wat uitgebreider op in ga.
ZINLOOSHEID EN ZINGEVING.
De huidige doorsnee vrijwilliger in de leeftijd van 55 tot 70 plus, komt nog uit een tijd waarin, politiek gezien, veel zaken vooruit gingen. Einde apartheid, Angola vrij, einde oorlog Vietnam, einde van veel dictaturen in Latijns Amerika, de massale anti kernwapendemonstraties in 1981 en 1983, einde van de koude oorlog en de val van de Berlijnse muur in 1989. De inval door de VS in Irak in 1991 en de daarop volgende golfoorlogen maakten een eind aan deze tijd van hoop. En er was meer. Het politieke tij keerde. De kerken waren deels leeggelopen en de christendemocratie alsmede de sociaaldemocratie verkruimelde. Nou kan je verschillend aankijken tegen deze instituten, feit is dat zij het zorgen voor de gemeenschap hoog in het vaandel hadden staan. Wat we er voor terug kregen was het, op het individu gerichte liberalisme. Nou had het klassieke liberalisme nog wel een sociale component, denk aan het kinderwetje van Van Houten en ook bij het opzetten van verzorgingsstaat in de jaren vijftig en zestig lagen zij zeker niet dwars. Op sociaaleconomisch gebied volgde ook zij, weliswaar in mindere mate, de visie van het verzorgingsstaatskapitalisme van de econoom Keynes. (1883-1946)
Dat veranderde allemaal eind jaren tachtig bij de opkomst van het neoliberalisme. De verzorgingsstaat werd afgebroken, subsidies voor derde wereldorganisaties, waaronder de wereldwinkels beëindigd en het beleid van opeenvolgende kabinetten gingen uit van de visie van de econoom en Nobelprijswinnaar Milton Friedman. (1912 -2006) Voor deze econoom is er geen sprake meer van “Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen“ noch van een sociaal beleid ten behoeve van de gemeenschap. Het enige doel van een bedrijf is volgens Friedman winst maken en de enige aan wie het bedrijf verantwoording moet afleggen zijn de aandeelhouders.
Friedman werd mede geïnspireerd door de filosoof Ayan Rand. (1905 -1982 ) In haar bekendste boek ‘Atlas Shrugged’ vertaald als ‘De kracht van Atlantis’ keert de hoofdpersoon zich tegen alle vormen van sociaal beleid door de overheid. Een bekende uitspraak van haar is “Egoïsme is een morele deugd“
Het boek is in de VS het meest verkochte boek na de bijbel. Nou is het beleid in Nederland minder koud en kil dan in Noord Amerika maar ook hier wordt alles terug gebracht tot economisch nut. Of het nu gaat om kunstbeleid, ontwikkelingshulp, kindertoeslag, loon en prijsbeleid, overal wordt bekeken welk economisch nut behaald wordt. Ook mensen worden beoordeeld op economische nuttigheid. Wat verdient een mens als producent van waren en wat kan je aan hem of haar verdienen als consument. Als veel zo niet alles wat buiten het economisch nut valt, gezien wordt als overbodig, als zinloze luxe wellicht, dan bestaat het gevaar dat ook de producerende en consumerende mens zijn werk en in het verlengde daarvan zijn bestaan als zinloos gaat ervaren.
Jongeren, aan het begin van hun loopbaan voelen dat nog scherper dan ouderen en zijn daar ontevreden over. Maar gelukkig bestaat er ook nog een andere wereld. Het neoliberale, op economisch nut gerichte mentaliteit is dan wel dominant maar er is ook een tegenbeweging.
Denk aan ontwikkelingsorganisaties als Novib, Cordaid/ICCO, Hivos, Artsen zonder Grenzen, Warchild, Terre des Hommes, Milieudefensie, Greenpeace, Extinction Rebellion, Kerken in Actie, Amnesty plus tientallen andere duurzaamheidsgroepen en tenslotte de 150 wereldwinkels; voor veel mensen de meest zichtbare en dichtstbijzijnde onderdeel van de strijdbeweging voor duurzaamheid en tegen mondiale armoede. Wil je je als jongere ontworstelen aan zinloosheid en ervaren wat zingeving kan beteken dan kunnen wereldwinkels, als ze zich daarvoor in zetten, passie, mondiale betrokkenheid en maatschappelijke gedrevenheid aanbieden.
Onder het motto “Fair Trade is Fair Life“ moet het mogelijk zijn jongeren, op zoek naar zingeving, aan te trekken .
