Jan Pronk, activist, politiek analist, minister en hoogleraar schreef honderden artikelen, tientallen boeken en beleidsnota’s. Daarboven op schreven tientallen publicisten over hem en over zijn werk. Ellen Mangnus, journalist, ontwikkelingswerker en docent internationale betrekkingen las alles, praatte twee jaar lang maandelijks met hem en het resultaat is een boeiend inzicht in de politieke acties, zijn strategie en ideologie inclusief alle voor- en tegenvallers. Het boek heeft niet toevallig de naam gekregen ‘Kijk niet weg’. Volgens Pronk is dat wegkijken een belangrijke oorzaak van het probleem. Niet iedereen kan politicus of activist worden maar wil de politiek iets bereiken dan moet er een draagvlak zijn en het zelfgenoegzame negeren van de problemen door het publiek maar ook door veel politici vertraagt de oplossing.

Pronk komt uit een christelijk nest en uitgaande van christelijke normen van naastenliefde en betrokkenheid komt hij bij de socialistische Partij van de Arbeid. Het is voor mij en vele anderen een herkenbare weg. Velen uit de naoorlogse generatie omhelzen die normen maar constateren dat die normen nauwelijks een rol spelen in de bestaande kerken, laat staan in de politieke partijen die de naam christelijk dragen, en komen zodoende in de jaren 70 bij de wereldwinkels, derde wereldgroepen en milieubeweging terecht.

Pronk was de eerste minister die ontwikkelingshulp serieus aanpakte. Hij verhoogde de 0,7 % van het BNP en stelde humanistische criteria vast waar de hulp aan moest voldoen. ‘Linkse hobby’s’, sneerde de rechtse oppositie . Daarnaast zorgde hij ervoor dat via de NCO tegen de 200 mensen 15 jaar lang konden werken voor derde wereldorganisaties.

Wat uit het boek ook sterk naar voren komt, is dat Pronk het soort politicus die je thans nauwelijks nog tegenkomt. De huidige politici zijn in het algemeen fatsoenlijke mensen die plichtsgetrouw hun werk doen, maar het blijft een baan. Daarvoor en daarna hebben ze andere banen die ze ook plichtsgetrouw vervullen. Voor Pronk is zijn baan een levensvervulling, of het nu is als Tweede Kamerlid, minister VN-functionaris of gewoon Chiliactivist. Nu nog, als 80-plusser, schrijft hij, houdt hij lezingen, doceert en praat hij met jonge mensen waarvan hij aanneemt dat ze in zijn voetsporen actie zullen voeren.

Het boek is niet per se een biografie, het is meer een beschrijving hoe iemand vanuit een diep gevoel van maatschappelijke verantwoordelijkheid elke mogelijkheid gebruikt om te komen tot een rechtvaardige maatschappij. Ellen Mangnus zat maandelijks naast hem, stelde kritische en indringende vragen en luisterde vervolgens naar de betogen van Pronk. Dit alles heeft zij opgeschreven en het mooie is dat zij het op zo’n manier heeft geschreven dat je als lezer het gevoel hebt meeluisterend naast haar te zitten. Kortom, voor wie enig inzicht wil hebben in de gevoelswereld van een politiek en maatschappelijk geëngageerde man is dit boek een aanrader.

Hans Beerends

hansbeerends@planet.nl